Anarchistisch recht

Het anarchisme biedt ontegenzeggelijk een uitgelezen kader voor fundamentele wetskritiek. Dit is in menig anarchistisch geschrift terug te vinden. Het laat zich verklaren door de onverbiddelijke kritiek van anarchisten op de bestaande, kapitalistische maatschappij, die zich voor zijn behoud van onderdrukkende wetten bedient. Anarchisten kunnen die kritiek onversaagd volhouden. Het voorgaande neemt niet weg dat er ook een manier van denken over recht mogelijk is, die juist aansluit bij wat ooit als ‘positieve anarchie’ onderkend is. Het is een term ontleend aan Proudhon waarin een maatschappijbeeld verwerkt zit zonder onderdrukkende macht en waarmee verwezen wordt naar orde, dynamiek, rationaliteit, naast institutionele verschijnselen als mutualisme en federalisme. Dit laat zich nader uitwerken in en met behulp van het verschijnsel recht. Men komt dit al tegen bij de eerdergenoemde Proudhon, maar bijvoorbeeld ook bij Kropotkin en zelfs bij Bakoenin. Daarbij mogen we niet vergeten de Nederlandse libertaire juriste Clara Meijer-Wichmann te noemen, die ruim een eeuw geleden van haar zienswijze omtrent (straf)recht getuigde. Onverlet het bestaan van de fundamentele, anarchistische wetskritiek, blijkt er dus ook een positief anarchistisch denken over recht te bestaan. Dat wordt in deze brochure in een aantal op elkaar aansluitende bijdragen van verschillende auteurs, uitgewerkt. Men zal dan overigens merken dat daarmee ook kritiek te leveren is op het bestaande maatschappelijke bestel. Het een sluit het ander niet uit. Thom Holterman (1942): Eind jaren 1950 begonnen als antimilitaristische activist, dienstweigeraar (deed vervangende dienst in 1962-1964), ontdekte het anarchisme. Samen met anderen richtte hij de Rotterdamse provo-groep Nieuw Generatie op. Jaren was hij werkzaam geweest als autoplaatwerker toen hij rechten ging studeren en het idee van de samenloop van anarchisme en recht ontwikkelde; hij promoveerde vervolgens op het juridisch-anarchistisch proefschrift Recht en politieke organisatie (1986). Een kwart eeuw was hij docent staats- en bestuursrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam; tot op heden redacteur van het internet blog voor cultuur, politiek en anarchisme ‘Libertaire orde’ en decenia lang lid van de redactie van het tijdschrift ‘De AS’.