Carnets de la guerre d’Espagne

Franse vertaling van het voor het eerst in 1937 in Londen verschenen ‘Red Spanish Notebook’. Een boek “dat uiting geeft aan de hartstocht, aan de totale, fysieke betrokkenheid van deze twee mensen, voor wie poëzie en revolutie één en hetzelfde waren”, schrijft Gérard Roche in zijn biografisch-historische inleiding. En spannend is het zeker. Geschreven meteen na hun – door de toenemende stalinistische vervolging gedwongen – vertrek uit Spanje, geven zij in korte, min of meer thematische hoofdstukken, die afwisselend door Breá en Low geschreven zijn, hun herinneringen weer aan het eerste half jaar van de Spaanse Revolutie, met name in Catalonië: het ongelooflijke enthousiasme van het Spaanse proletariaat, de kollektivisaties, van het onderwijs tot de schoenpoetsers aan toe, de volksmilities: dat “volstrekt revolutionaire leger dat weinig gelegen liet liggen aan het verdedigen van een kapitalistische republiek”, de afwezigheid van iedere vorm van bureaucratie. “ Het kwam in die tijd vaak voor dat we helemaal vergaten om te gaan slapen.” Maar ook hoe en waarom met name de stalinisten besloten daar een eind aan te maken, de grote verschillen tussen Catalonië, waar de staat in de eerste maanden vrijwel was afgeschaft, en Madrid, dat de hoofdstad bleef van een ‘Democratische Volksrepubliek’, een republiek die haar grondgebied verdedigt tegen een indringende macht. “De Madrilenen hebben tot het uiterste gevochten tegen het fascisme. ‘¡No Pasaran!’ Hun stoutmoedigheid is helaas niet voldoende […] Met uitzondering van de Poumisten en de anarchisten, die in Madrid veel minder talrijk zijn dan in Barcelona, hebben de politieke partijen zich geëngageerd in de oorlog, niet in de revolutie.” Integendeel, “het enige wat men wil is de oorlog winnen terwijl men erop hoopt dat de revolutie zal mislukken”, schrijft Breá. Hij wijst echter ook op de verantwoordelijkheid van juist de revolutionaire partijen, “die nochtans wisten wat het stalinisme was” en er zich door hebben laten inpakken om vervolgens uitgeschakeld te worden. Zij hekelen met name – en terecht – de regeringsdeelname van de anarchistische CNT-FAI, die de veel kleinere POUM op die heilloze weg zou hebben meegesleurd. Mary Low en Juan Breá bewogen in internationale, surrealistische en links revolutionaire kringen en waren weliswaar kritische, maar overtuigde trotskisten. En zij vonden dat de anarchisten meteen in juli 1936 de macht hadden moeten grijpen “die zij feitelijk in handen hadden”, om samen met de POUM een proletarische dictatuur in te stellen. Hoewel zij op verschillende plaatsen in het boek naar voren brengen dat het “niet het proletariaat is, dat niet tegen de situatie zou zijn opgewassen” of “nog niet rijp” zou zijn, maar “de corruptie van degenen die beweren het te leiden”. Het boek bevat tevens nog twee later toegevoegde artikelen van Mary Low en een biografische index van de voornaamste personen.