De oude Socialistische Partij van Harm Kolthek

In Nederland kennen we de huidige Socialistische Partij van Jan Marijnissen, een partij van geherstileerde maoïsten. In de jaren dertig van de twintigste eeuw bestond er ook al een Socialistische Partij met zetels in gemeenteraden en in de Kamer. Het was de sociaal-anarchist Harm Kolthek die in 1918 voor deze partij verkozen werd tot Tweede Kamerlid. Deze SP was een typisch product van de vroege arbeidersbeweging met veel libertaire wortels. Zij zette zich af tegen het ‘stembussocialisme’ van de SDAP en het ‘rode militarisme’ van het bolsjewisme. Veel van de partijkaders waren actief in het Nationaal-Arbeidssecretariaat (NAS), de radicalere concurrent van het met de sociaal-democratie verbonden NVV. Met de introductie van het algemeen kiesrecht voor mannen en de groeiende rol van de overheid in het economische leven voelden deze voormalige anarchisten de noodzaak om wel aan verkiezingen deel te nemen. In het NAS kwamen zij op voor arbeidswetgeving en een meer professionele opzet van de van oudsher federalistisch ingestelde radicale vakbeweging. Over de SP van voormalig NAS-secretaris Harm Kolthek is erg weinig bekend. Dit is het eerste gedegen onderzoek naar de opkomst, groei en neergang van deze libertair-socialistische partij met wortels in de vakbeweging. De historicus Ron Blom maakte naast bronnenonderzoek in verschillende archieven gebruik van informatie van opgespoorde familie van de betrokken raadsleden en activisten. Dit alles heeft geresulteerd in een fraaie reconstructie van radicale arbeidersmilieus in het interbellum. Blom neemt de lezer mee en biedt een rondgang door de wereld van de globalisten van het Esperantisme, de blasfemische vrijdenkers van De Dageraad, de aanhangers van het gebroken geweertje van de Internationale Anti-Militaristische Vereniging (IAMV), diverse amateur toneelgezelschappen en koren, seksuele voorlichters van de Nieuw-Malthusiaanse Bond en kleurrijke propagandisten van de coöperatiegedachte.