Leven en lot

‘Leven en lot’ is een meesterlijk, breed opgezet epos over de verschrikkingen van de Russische Tweede Wereldoorlog en de slag om Stalingrad, naar het voorbeeld van Tolstojs Oorlog en vrede. Vasili Grossman is een schrijver die in geen enkele ideologie meer gelooft, maar elk van zijn hopeloos in het leven verstrikte personages het voordeel van de twijfel geeft. De lezer leeft mee met Mostovskoj, de bejaarde bolsjewiek van het eerste uur die in Duitse krijgsgevangenschap even hard vasthoudt aan zijn onbuigzame overtuigingen als aan zijn leven; met Ljoedmila, de vitterige echtgenote van hoofdpersoon Viktor Strum, die nadat haar zoon gestorven is haar man, dochter en moeder verwaarloost; en met Nikolaj Krymov, de doorgewinterde partijfunctionaris die de hypocrisie en de terreur van de partij pas begint te doorzien als hij er zelf het slachtoffer van wordt. Grossman beschrijft op onvergetelijke wijze het leven van gewone, bange mensen die door de staat en hun tijd – het ‘lot’ – verleid worden tot allerlei kleine, banale vormen van verraad.