Revolutie

Binnen het socialistische denken neemt Landauer een absoluut unieke positie in. Hij is wars van het ‘wetenschappelijk’ socialisme van de marxisten: zijn maatschappijkritiek en zijn argumentatie voor het socialisme zijn niet gebaseerd op de wetenschappelijke bewijsvoering dat het kapitalisme onhoudbaar is en tot crisis zal leiden. Maar ze berusten evenmin op morele principes van rechtvaardigheid of mensenrechten, gelijkheid of vrijheid, zoals in het ‘ethisch’ socialisme. Noch zijn ze gebaseerd op het idee dat kapitalisme dominantie en depolitisering met zich meebrengt en dat pas in het socialisme mensen echt politiek zullen kunnen participeren, zoals in wat je het ‘politiek’ socialisme zou kunnen noemen. Zijn maatschappijkritiek en revolutionaire visie vertrekken van heel andere uitgangspunten. De sleutelkwestie is betekenis of ‘zin’: het leven in het moderne kapitalisme is betekenisloos of zinloos. Revolutie is het streven naar nieuwe, betekenis-volle verbanden tussen mensen en met de natuur. Je zou het een zingevingssocialisme kunnen noemen, of in de terminologie van Landauer zelf: een socialisme van de ‘geest’. Die eigenzinnige invulling van het socialisme heeft wortels in het joods messianisme, de christelijke mystiek, de antiautoritaire traditie van Étienne de la Boétie tot Kropotkin, en het romantische denken over geschiedenis. Landauer produceerde geen academische filosofie. Zijn werk is eerder visionair, het wil mensen in beweging brengen, hen op een andere manier naar zichzelf leren kijken. Toch zit er een diepe coherentie in, die het fascinerend maakt. Op basis van de notie van de geest ontwikkelt Landauer een originele visie op de geschiedenis, ontwikkelt hij nieuwe theorieën van de staat, het volk, en de intellectuelen, en geeft hij een heel eigen invulling aan het anarchistische socialisme.