In februari 1961 verschenen er twee agenten van de KGB aan Grossmans deur met een huiszoekingsbevel. Het appartement van de schrijver werd grondig doorzocht en alles wat verband hield met de roman ‘Leven & lot’ werd in beslag genomen: alle uitgetypte exemplaren, het oorspronkelijke manuscript, de kladversies en de aantekeningen voor het boek. Vasili Grossman stierf in 1964 in de overtuiging dat zijn levenswerk ‘Leven & lot’ verloren was. Het zou nog bijna twintig jaar duren tot een exemplaar van het boek naar Zwitserland werd gesmokkeld, waar de roman in 1980 voor het eerst verscheen. Het werd een in alle grote Europese talen vertaalde bestseller, en geldt inmiddels ook in Rusland als één van de grootste romans van de twintigste eeuw. ‘Leven & lot’ is een breed opgezet epos over de Russische Tweede Wereldoorlog, naar het voorbeeld van Tolstojs ‘Oorlog en vrede’. De lezer leeft mee met Mostovskoj, de bejaarde bolsjewiek van het eerste uur die in Duitse krijgsgevangenschap vasthoudt aan de onbuigzame overtuigingen waarvoor hij geleefd heeft; met Ljoedmila, de vitterige echtgenote van hoofdpersoon Viktor Strum, die nadat haar zoon gestorven is haar man, dochter en moeder verwaarloost; en met Nikolaj Krymov, de doorgewinterde partijfunctionaris die de hypocrisie en de terreur van de partij pas begint te doorzien als hij er zelf het slachtoffer van wordt. Grossman schrijft meesterlijk over het leven van gewone, bange, onvergetelijke mensen die door de staat en hun tijd – het ‘lot’ – verleid worden tot allerlei kleine, banale vormen van verraad. De ironie van het lot wilde dat eenzelfde door angst ingegeven daad van verraad zijn meesterwerk bijna voorgoed had doen verdwijnen.