De Duitse ideologie

Karl Marx (1818-1883) was een Duitse filosoof, die een filosofisch project ontwikkelde waaraan hij zijn hele leven sleutelde. Wat hij naliet, was geen coherent theoretisch systeem; een marxisme in die zin is een uitvinding van generaties ‘marxisten’ na hem. In de jaren rond 1845 begint Marx in samenwerking met zijn compagnon-de-route Friedrich Engels een eigen weg te zoeken in de filosofie. Hij wil niets minder dan Hegel, door wiens filosofie hij is gevormd, ‘op zijn voeten’ zetten. In dialoog en deels polemiserend met de kring van de jong-hegelianen, onder wie de filosoof Ludwig Feuerbach, gaat Marx op zoek naar het materiële, politiek-economische, substraat achter de hegeliaanse ideeën van staat, recht en moraal. Een eerste formulering van zijn materialistische geschiedenisopvatting legt hij neer in een aantal kanttekeningen bij het werk van Feuerbach, die later, lang na zijn dood, worden gepubliceerd als het eerste deel van De Duitse ideologie. Aan het einde van de jaren vijftig van de negentiende eeuw verwerkt Marx zijn ervaringen en gedachten in een tweede ontwerp van zijn maatschappijtheorie, de Inleiding uit 1857 voor het manuscript dat, eveneens lang na zijn dood, onder de naam Grundrisse zal worden gepubliceerd. Deze inleiding wordt in 1859 gevolgd door het Voorwoord bij zijn in hetzelfde jaar gepubliceerde werk Zur Kritik der politischen Ökonomie. Marx vat daarin kort de gang van zijn intellectuele ontwikkeling tot dan toe samen en formuleert nog eens bondig wat hij aanduidt als de leidraad die hij bij zijn studies heeft gevolgd. In deze editie zijn de drie funderende teksten van het marxisme in chronologische volgorde afgedrukt, voorafgegaan door een inleiding en voorzien van verklarende noten.