Het kamp

‘Natuurlijk ben ik geen Solzjenitsyn. Ontneemt me dat soms mijn bestaansrecht? Bovendien zijn onze boeken totaal verschillend. Solzjenitsyn beschrijft politieke kampen, ik criminele. Solzjenitsyn was een gevangene, ik een bewaarder. Volgens Solzjenitsyn is het kamp de hel. Ik daarentegen denk dat wij zelf de hel zijn. Wie aan de Russische kampliteratuur denkt, komt al gauw uit op schrijvers als Solzjenitsyn en Sjalamov. Zij schokten de wereld met hun relaas over de Goelag, waar tijdens het sovjetbewind miljoenen mensen de dood vonden. Veel minder is bij ons bekend over de ‘gewone’ sovjetkampen voor criminelen, waar een gedeelte van het bewakingspersoneel werd gevormd door dienstplichtige soldaten. Sergej Dovlatov (1941-1990) was een van hen. Wat hij zag, schokte hem tot op het bot: ‘De wereld waarin ik belandde was verschrikkelijk. In deze wereld werd gevochten met geslepen raspen, honden werden gegeten, gezichten getatoeëerd en geiten verkracht. In deze wereld werd gemoord voor een pakje thee.’ Tegelijkertijd komt hij tot de ontdekking dat het kamp in feite een replica is van de sovjetmaatschappij, en dat de bewaarders en criminelen nauwelijks van elkaar verschillen. In `Het kamp’ stelde Dovlatov zijn kampherinneringen te boek. Het manuscript smokkelde hij naar Amerika, waarheen hij in 1978 emigreerde. Hij overleed daar in 1990. Drank, sigaretten en de zinloosheid van zijn bestaan in ballingschap deden hem de das om.